“Cây vĩ cầm số hai” bên cạnh Các Mác

Ph. Ăngghen sinh ngày 28/11/1820 tại Bacmen, tỉnh Ranh của Vương quốc Phổ (thuộc nước Đức ngày nay). Tuy xuất thân từ một gia đình tầng lớp trên, thuộc giai cấp tư sản, nhưng Ph. Ăngghen đã dành tất cả con tim, khối óc, tình cảm và trí tuệ cho giai cấp vô sản, hiến dâng toàn bộ cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân, nhằm mục tiêu, lý tưởng cao đẹp là giải phóng giai cấp công nhân, giải phóng nhân dân lao động khỏi mọi ách áp bức, bóc lột.

Ph. Ăngghen là người bạn, người đồng chí, người cộng sản gần gũi nhất của Các Mác, đã cùng Các Mác sáng lập nên chủ nghĩa Mác, học thuyết khoa học và cách mạng, hệ tư tưởng của giai cấp công nhân và những người cộng sản, vũ khí tư tưởng của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh xoá bỏ chế độ tư bản, xây dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa. Đồng thời, Ph. Ăngghen đã cùng Các Mác nhiệt tình truyền bá tư tưởng cách mạng, xây dựng các tổ chức cách mạng của giai cấp công nhân, trở thành lãnh tụ của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân các nước Châu Âu ở nửa cuối thế kỷ XIX. V. I. Lênin cho rằng ''không thể hiểu chủ nghĩa Mác và không thể trình bày chủ nghĩa Mác một cách hoàn chỉnh nếu không chú ý đến những tác phẩm của Ph. Ăngghen'' và ''sau bạn ông là Các Mác, Ph. Ăngghen là nhà bác học và người thầy lỗi lạc nhất của giai cấp vô sản hiện đại trong toàn thế giới văn minh''¹.

Vào đầu những năm 40 của thế kỷ XIX, mặc dù phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại sự thống trị, bóc lột của giai cấp tư sản đã phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn mang tính tự phát, chưa có mục tiêu rõ rệt; giai cấp công nhân còn chưa nhận thức được lợi ích giai cấp và sứ mệnh lịch sử cao cả của mình. Những học thuyết khác nhau của chủ nghĩa xã hội không tưởng, chủ nghĩa cải lương, tư tưởng vô chính phủ đều thất bại và đem lại những tổn thất to lớn cho phong trào công nhân. Nhu cầu cấp thiết của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân lúc này là cần có một học thuyết cách mạng chỉ đường, giúp cho phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân từ tự phát trở thành tự giác, hoàn thành sứ mệnh lịch sử vĩ đại của mình. 

Các Mác và Ph. Ăngghen đã đáp ứng xuất sắc yêu cầu đó của thời đại. Trong thời gian 40 năm, Ph. Ăngghen đã cùng với Các Mác dày công nghiên cứu, kế thừa những tinh hoa tư tưởng của nhân loại, mà trước hết và trực tiếp là triết học cổ điển Đức, kinh tế chính trị học Anh và chủ nghĩa xã hội Pháp; đồng thời tắm mình vào trong thực tiễn phong phú, sinh động của phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân, xây dựng nên chủ nghĩa Mác, một học thuyết, một hệ thống lý luận khoa học và cách mạng, bao gồm triết học Mác-xít, kinh tế chính trị học Mác-xít và chủ nghĩa xã hội khoa học; sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, phát hiện ra những quy luật khách quan của sự phát triển xã hội và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; xây dựng nên lý luận giá trị thặng dư với các quy luật chi phối sự vận động, phát triển và diệt vong tất yếu của chủ nghĩa tư bản. Đây là những cơ sở lý luận khoa học, là vũ khí tư tưởng cho cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân.

Rất nhiều tác phẩm cơ bản của chủ nghĩa Mác là do Các Mác và Ph. Ăngghen cùng viết. Nhiều công trình nghiên cứu của Ph. Ăngghen là sự phát triển những tư tưởng hình thành trong quá trình trao đổi thường xuyên với Các Mác. Về phía mình, nhiều tác phẩm của Các Mác được viết với những ý tưởng và kiến thức của Ph. Ăngghen. Các Mác đánh giá rất cao những kiến thức bách khoa của Ăngghen, trí nhớ kỳ lạ, tầm nhìn xa trông rộng, những ham thích tinh thần nhiều mặt của Ph. Ăngghen.

Không chỉ là nhà tư tưởng vĩ đại, cũng như Các Mác, Ăngghen đã đem nghị lực sôi sục, trí tuệ sáng suốt và trái tim nồng cháy của mình tham gia phong trào cách mạng, dũng cảm đấu tranh cho sự nghiệp của giai cấp công nhân. Tài năng của Ăngghen với tư cách một nhà chiến lược và sách lược cách mạng thể hiện xuất sắc trong các thời kỳ cách mạng 1948-1949 ở Châu Âu, thời kỳ hoạt động của Quốc tế I và Công xã Pari. Cùng với Các Mác, Ph. Ăngghen đã đấu tranh không khoan nhượng chống lại những khuynh hướng cải lương và biệt phái (của Pruđông, Latxan, Bacunin...) để thống nhất hàng ngũ quốc tế. Cùng với Các Mác, Ph. Ăngghen là người đỡ đầu của Đảng Dân chủ - xã hội Đức, có ảnh hưởng to lớn đến hoạt động của Đảng. Những nhà xã hội chủ nghĩa Pháp, Áo, Hunggari, Anh, Ba Lan, Tây Ban Nha, Ý, Nga, Rumani, Bungari, Hà Lan và nhiều nước khác đều nhận được sự giúp đỡ vô giá của Ph. Ăngghen. ''Tất cả họ đều khai thác trong kho tàng kiến thức và kinh nghiệm phong phú của ông già Ăngghen'' như Lênin nhận xét.

Ph. Ăngghen được ngưỡng mộ, kính trọng không chỉ bởi trí tuệ của một nhà bác học, lòng dũng cảm, nhiệt huyết của một chiến sĩ cách mạng vĩ đại, mà còn bởi phẩm chất cao cả thể hiện trong tình bạn, tình đồng chí khăng khít, thuỷ chung, cảm động, hiếm có với Các Mác. Tự nhận mình là cây vĩ cầm số 2 bên cạnh Các Mác, còn Các Mác mới chính là cây vĩ cầm số 1, nên mặc dù rất say mê nghiên cứu sáng tạo và say mê hoạt động trong phong trào công nhân, ghét cay ghét đắng nghề thư lại, nhưng Ph. Ăngghen đã chấp nhận làm nhân viên văn phòng của một hãng buôn ở Manchester để có thể giúp đỡ vật chất cho Các Mác, tạo điều kiện cho Các Mác làm việc, sáng tạo. Sau khi Các Mác qua đời, Ph. Ăngghen đã gác bỏ nhiều dự định riêng của mình, tập trung thời gian, công sức để thực hiện một công việc vô cùng nặng nề, khó khăn mà chỉ Ph.Ăngghen mới có thể làm được là chỉnh lý, biên tập và cho xuất bản quyển II, quyển III Bộ ''Tư bản'' mà Mác để lại còn dưới dạng các bản thảo. Đây là tác phẩm lớn nhất, vĩ đại nhất của Các Mác và chủ nghĩa Mác. Bằng việc làm này, “Ăngghen đã dựng cho người bạn thiên tài của ông một đài kỷ niệm trang nghiêm, trên đó Ăngghen cũng không ngờ là đã khắc luôn cả tên mình bằng những chữ không bao giờ phai mờ được''² như V. I. Lênin đã nhận xét. Đồng thời, Ph. Ăngghen dành nhiều thời gian, công sức để tuyên truyền cho các tư tưởng của Mác, đấu tranh bảo vệ tư tưởng của Mác trước sự tấn công, xuyên tạc của các lực lượng thù địch. Nhưng ông cũng phê phán, kiên quyết lên án khuynh hướng và những mưu toan biến học thuyết do Các Mác và ông sáng lập trở thành một mớ những công thức giáo điều, cứng đơ, bất biến. Ông đấu tranh không khoan nhượng với những ai coi thường sự tiến bộ của khoa học, những điều kiện mới và những nhu cầu mới của xã hội. Trong trường hợp xuất hiện những sự kiện thực tế mới, khi tình hình thay đổi và cuộc sống đặt ra những vấn đề mới thì Ph. Ăngghen sẵn sàng xem xét lại ngay cả những quan điểm lý luận của chính bản thân mình. Đây thật sự là quan điểm và phong cách của một nhà khoa học, một nhà cách mạng chân chính. Cùng với giai cấp công nhân và những người cộng sản trên toàn thế giới, giai cấp công nhân và những người cộng sản Việt Nam tự hào và bày tỏ lòng biết ơn vô hạn đối với Ph.Ăng-ghen, nhà tư tưởng, lãnh tụ vĩ đại của mình.

Nhớ Ăngghen, biến lòng biết ơn thành hành động

Sự nghiệp cách mạng 80 năm qua của đất nước ta, nhân dân ta do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, giành được những thắng lợi vĩ đại: đập tan ách thống trị của thực dân, phong kiến, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, đưa dân tộc ta tiến vào kỷ nguyên độc lập, tự do; đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quốc tế; thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế, là bằng chứng hùng hồn, thực tiễn sinh động khẳng định sự đúng đắn, vai trò và ý nghĩa to lớn của chủ nghĩa Mác – Lênin, mà Ph. Ăngghen là một trong những lãnh tụ sáng lập.

Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, với truyền thống yêu nước quật cuờng, nhân dân ta đã nhiều lần vùng lên khởi nghĩa, nhưng tất cả các cuộc khởi nghĩa, các phong trào kháng chiến đều thất bại vì thiếu một đường lối đúng đắn có thể tập hợp, phát huy được sức mạnh của toàn dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh trên con đường tìm đường cứu nước đã tìm thấy ở chủ nghĩa Mác – Lênin, lý luận cách mạng để cứu dân, cứu nước. Người đã truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin vào Việt Nam, đào tạo, huấn luyện cán bộ, kết hợp chủ nghĩa Mác – Lênin với chủ nghĩa yêu nước, phong trào công nhân và phong trào yêu nước, sáng lập nên Đảng Cộng sản Việt Nam để lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta. 80 năm qua, Đảng ta luôn trung thành với những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể của thực tiễn cách mạng nước ta, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, đưa cách mạng nước ta hoà chung vào phong trào cách mạng của thời đại, đáp ứng những nguyện vọng, lợi ích căn bản, sống còn của nhân dân lao động và dân tộc ta, nên đã tập hợp, đoàn kết, phát huy được sức mạnh to lớn của nhân dân, của toàn dân tộc, kết hợp với sức mạnh của thời đại, tạo thành sức mạnh vô địch chiến thắng mọi kẻ thù.

Trong lịch sử hơn 100 năm qua, kể từ khi ra đời, chủ nghĩa Mác – Lênin đã nhiều lần bị các trào lưu tư tưởng khác phê phán, đả kích. Ngày nay, sau sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu, các thế lực phản động, chống Đảng Cộng sản, chống chủ nghĩa xã hội trên thế giới và một số phần tử cơ hội chính trị trong nước lại được dịp đẩy mạnh phê phán, xuyên tạc, vu cáo, phủ định chủ nghĩa Mác – Lênin; bác bỏ chủ nghĩa Mác – Lênin, bác bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, bác bỏ con đường xã hội chủ nghĩa là mục tiêu của các thế lực phá hoại sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta. Trong bối cảnh đó, Đảng ta luôn khẳng định: Đảng ta lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động... Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của việc vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại³. Tổng kết thực tiễn cách mạng Việt Nam 80 năm qua, Đảng ta rút ra bài học: Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đảng phải nắm vững, vận dụng sáng tạo và góp phần phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, không ngừng làm giàu trí tuệ, bản lĩnh chính trị và năng lực tổ chức để đủ sức giải quyết cảc vấn đề do thực tiễn cách mạng đặt ra. Mọi đường lối, chủ trương của Đảng phải xuất phát từ thực tiễn, tôn trọng quy luật khách quan. Phải phòng và chống các nguy cơ lớn: sai lầm về đường lối, bệnh quan liêu và sự thoái hoá, biến chất của cán bộ, đảng viên⁴.

Kiên định những nguyên lý cơ bản và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện thực tế Việt Nam trong bối cảnh mới của thời đại, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, có tầm trí tuệ, bản lĩnh chính trị, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu cao, đủ sức giải quyết những vấn đề của đất nước đặt ra, phát huy được sức mạnh toàn dân tộc, tiếp tục đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới để xây dựng thành công và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, mà trực tiếp là đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 sẽ là những nội dung lớn được Đảng ta xem xét, quyết định trong Đại hội XI sắp tới của Đảng.

Thực hiện thắng lợi mục tiêu đó là cách tốt nhất, thiết thực và có ý nghĩa nhất để kỷ niệm, bày tỏ sự kính phục và lòng biết ơn của chúng ta đối với Ph. Ăngghen vĩ đại. Những cống hiến vĩ đại của Ph. Ăngghen đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đời đời bất diệt.

_______________

Chú thích:

1. VI.Lênin toàn tập, Nhà xuất bản Tiến bộ, M, tập 2, năm 1978, trang 12.

2. VI.Lênin toàn tập, Nhà xuất bản Tiến bộ, M, tập 2, năm 1978, trang 12.

3. Xem dự thảo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển).

4. Xem dự thảo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển).