Tham nhũng, lãng phí là một tệ nạn xấu xa phá hoại từ bên trong nền móng công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, nếu không được ngăn chặn, đẩy lùi có thể đe dọa sự sống còn của chế độ. Nhận thức được mối nguy hại khôn lường đó, một quyết tâm chính trị mạnh mẽ đang được Đảng ta đặt ra là phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của toàn bộ hệ thống chính trị và xã hội, bằng hệ thống các giải pháp kiên quyết và đồng bộ, đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí đến thắng lợi. 

Hiện nay, tình trạng tham nhũng, lãng phí còn đang xảy ra ở nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, kể cả một số cơ quan bảo vệ pháp luật, với tính chất rất nghiêm trọng gây tác hại và ảnh hưởng tiêu cực đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Về kinh tế, tham nhũng, lãng phí gây nên những tổn hại lớn đối với nền kinh tế, những thất thoát lớn về tiền của, tài sản, thời gian, công sức của Nhà nước và xã hội. Tham nhũng làm vẩn đục môi trường kinh doanh, bóp nghẹt sự cạnh tranh lành mạnh bằng những thủ đoạn làm ăn gian xảo. Trong điều kiện mọi nguồn lực của Nhà nước và nhân dân phải chắt chiu và huy động tối đa để dồn vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, những tổn thất từ tham nhũng, lãng phí là một thứ tội ác cần phải lên án và đấu tranh mạnh mẽ. Về chính trị, tham nhũng làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, gây ra những bất bình, bức xúc, thậm chí phản ứng gay gắt của một bộ phận nhân dân đối với chính quyền. Về xã hội, tham nhũng, lãng phí làm băng hoại giá trị đạo đức, chuẩn mực xã hội, làm tha hóa một bộ phận không nhỏ đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức nhà nước... Tham nhũng còn tạo điều kiện cho các thế lực thù địch lợi dụng chống phá đất nước và chế độ ta. 

Tham nhũng, lãng phí sinh ra từ nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân nước ta đang trong quá trình chuyển đổi cơ chế, tồn tại và đan xen giữa cái mới và cái cũ, có nhiều sơ hở mà kẻ xấu có thể lợi dụng để thực hiện hành vi tham nhũng; những tác động của mặt trái của thị trường. Tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị nói chung, của bộ máy nhà nước nói riêng còn những hạn chế, bất cập, hiệu quả thấp, thể hiện ở cơ chế, chính sách, pháp luật chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ, thiếu nhất quán; cải cách hành chính tiến hành chậm và lúng túng, thủ tục hành chính còn phiền hà, bất hợp lý, cơ chế xin - cho chưa được khắc phục triệt để, tạo kẽ hở cho sự sách nhiễu, vòi vĩnh, đòi hối lộ. Phẩm chất đạo đức của một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức bị suy thoái. Công tác cán bộ nói chung và việc quản lý, giáo dục cán bộ, đảng viên nói riêng còn nhiều hạn chế. Công tác phòng ngừa và đấu tranh chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước và nhân dân kết quả đạt được còn thấp, chưa ngăn chặn và đẩy lùi tệ nạn này một cách căn bản. 

Nhận thức được tác hại của tham nhũng, lãng phí, ngay từ khi vừa mới giành được chính quyền, Đảng ta đã xác định tham nhũng, lãng phí chính là một kẻ thù nguy hiểm không kém gì giặc ngoại xâm nên phải kiên quyết loại bỏ. Trong tác phẩm "Chống bệnh quan liêu tham ô, lãng phí" đăng trên báo Nhân Dân số ra ngày 31-7-1952, Bác Hồ đã chỉ rõ: "Tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu, dù cố ý hay không cũng là bọn đồng minh của thực dân phong kiến", "những kẻ tham ô, lãng phí và quan liêu thì phá hoại tinh thần, phí phạm sức lực, tiêu hao của cải của Chính phủ và nhân dân...". 

Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong suốt quá trình lãnh đạo đất nước hơn 60 năm qua, Đảng ta luôn coi trọng công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, đặc biệt là từ khi tiến hành sự nghiệp đổi mới đến nay. Trong từng nhiệm kỳ Đại hội, Đảng ta đã xác định quan điểm, chủ trương và những giải pháp cơ bản, có tính chất chiến lược về phòng, chống tham nhũng, lãng phí phù hợp từng thời kỳ cách mạng. Điều đó được thể hiện trong các văn kiện Đại hội Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư... và được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật của Nhà nước. 

Các quan điểm, chủ trương của Đảng ta về phòng, chống tham nhũng thể hiện sâu sắc trong Nghị quyết chuyên đề số 14-NQ/TW ngày 15-5-1996 của Bộ Chính trị về lãnh đạo cuộc đấu tranh chống tham nhũng. Tiếp đó, được hoàn chỉnh đầy đủ và đồng bộ hơn trong Nghị quyết Trung ương 6 (lần 2) khóa VIII; Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương khóa IX và gần đây nhất là Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa X. Đại hội X của Đảng chỉ rõ: "Tích cực phòng ngừa và kiên quyết chống tham nhũng, lãng phí là đòi hỏi bức xúc của xã hội, là quyết tâm chính trị của Đảng ta nhằm xây dựng một bộ máy lãnh đạo và quản lý trong sạch, vững mạnh, khắc phục một trong những nguy cơ lớn đe dọa sự sống còn của chế độ ta... 

Xử lý kiên quyết, kịp thời, công khai những người tham nhũng bất kể ở chức vụ nào, đương chức hay đã nghỉ hưu, tịch thu, sung công tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng; những người bao che cho tham nhũng, hoặc lợi dụng việc tố cáo tham nhũng để vu khống, làm hại người khác, gây mất đoàn kết nội bộ; có cơ chế khuyến khích và bảo vệ những người tích cực đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực; biểu dương và nhân rộng những gương cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư ". Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa X đã cụ thể hóa nhiệm vụ lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí bằng các chủ trương và giải pháp cụ thể, mạnh mẽ và thiết thực. Hội nghị khẳng định: "Phòng, chống tham nhũng, lãng phí là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Trong những năm tới, phải đẩy mạnh toàn diện và kiên quyết cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí". 

Đảng và Nhà nước ta không che giấu, né tránh khuyết điểm; trái lại, bày tỏ thái độ kiên quyết xử lý nghiêm minh những tổ chức và cá nhân sai phạm, hư hỏng, bất kể người đó là ai, ở cương vị nào, với cách làm bình tĩnh, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm nhưng cũng không để xảy ra oan, sai. Quan điểm phòng, chống tham nhũng, lãng phí của Đảng, Nhà nước thể hiện ở nhiều văn bản, phù hợp từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể song tựu trung ở một số nội dung chủ yếu sau: 

- Phòng, chống tham nhũng, lãng phí phải gắn liền và phục vụ sự phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, củng cố hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. 

- Phải kết hợp chặt chẽ giữa phòng ngừa và đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí trong đó phòng ngừa là chính; kết hợp phòng, chống tham nhũng với phòng, chống quan liêu, lãng phí. 

- Phòng, chống tham nhũng, lãng phí phải đặt dưới sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng, đồng thời phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và của toàn dân; kết hợp đồng bộ các biện pháp tư tưởng, tổ chức, hành chính, kinh tế, hình sự. 

- Trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí phải kế thừa kinh nghiệm, truyền thống văn hóa, đạo lý của dân tộc, đồng thời phải tăng cường hợp tác quốc tế, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm của nước ngoài. 

- Đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, lâu dài; vì vậy, phải tiến hành với quyết tâm cao, bền bỉ, sáng tạo, có trọng tâm, trọng điểm, với những bước đi vững chắc; không được chủ quan, nóng vội, đồng thời cũng không được trì trệ, hữu khuynh. 

Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí là một nhiệm vụ lớn, trực tiếp, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Các cấp ủy và tổ chức đảng phải nhận thức sâu sắc tính cấp thiết, lâu dài, phức tạp và khó khăn của cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí; có quyết tâm chính trị cao, đấu tranh kiên quyết, kiên trì, liên tục, có hiệu quả từ Trung ương đến cơ sở; có hệ thống giải pháp đồng bộ, cụ thể và có hiệu lực về tuyên truyền, giáo dục và hành chính, về kinh tế, tài chính và pháp luật, về thanh tra, kiểm tra và giám sát, về chế độ, chính sách đãi ngộ và kỷ luật Đảng; sử dụng sức mạnh tổng hợp của tổ chức đảng, bộ máy nhà nước, Mặt trận, các đoàn thể nhân dân và các phương tiện thông tin đại chúng. Các cấp ủy và tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo các cấp phải thực sự đi đầu, gương mẫu trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí. Để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, trong thời gian tới, các cấp ủy, chính quyền cần lãnh đạo, chỉ đạo tập trung vào các giải pháp sau: 

Thứ nhất, đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, ở mọi cấp, mọi ngành, trên các phương tiện thông tin đại chúng về cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí để tạo sự thống nhất cao về nhận thức trong toàn Đảng, toàn dân về ý nghĩa, tầm quan trọng to lớn của cuộc đấu tranh này, để biến quyết tâm chính trị cao của Đảng thành quyết tâm và hành động cụ thể của cả hệ thống chính trị, của toàn dân, huy động sự tham gia tích cực của toàn dân, của cả hệ thống chính trị vào cuộc đấu tranh. Công tác tuyên truyền phải hết sức phong phú về nội dung, đa dạng về hình thức, phải tạo được dư luận xã hội rộng rãi, lên án mạnh mẽ những kẻ tham nhũng, lãng phí; cổ vũ, động viên kịp thời những gương người tốt, việc tốt, cần, kiệm, liêm, chính của tập thể và cá nhân, những người tích cực và có thành tích xuất sắc trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí. Công tác tuyên truyền về cuộc đấu tranh này cần phải kết hợp chặt chẽ với việc tuyên truyền về tư tưởng và tấm gương đạo đức trong sáng, cao cả của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cổ vũ phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh mà Đảng ta vừa phát động, góp phần để Cuộc vận động đạt kết quả cao, ngăn chặn và đẩy lùi được sự suy thoái về tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên hiện nay. Cán bộ chức vụ càng cao, càng phải gương mẫu học tập, tu dưỡng, phấn đấu làm theo tấm gương đạo đức của Bác Hồ. Đây là một biện pháp rất quan trọng, cơ bản để phòng, chống tham nhũng, lãng phí có hiệu quả. 

Các tổ chức đảng, cấp ủy đảng, lãnh đạo các cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể ở mọi cấp, mọi ngành đều phải đặt nhiệm vụ đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí là một trong những trọng tâm hàng đầu của cơ quan, đơn vị, của ngành, địa phương mình, phải có chương trình, kế hoạch hành động phòng, chống tham nhũng, lãng phí cụ thể, thiết thực ngay trong đơn vị mình, phù hợp với tính đặc thù, điều kiện, hoàn cảnh của đơn vị và tổ chức thực hiện chương trình, kế hoạch đó một cách thường xuyên, mạnh mẽ, có kết quả cao. Không để xảy ra tình trạng mọi người đều hô hào chống tham nhũng, lãng phí một cách chung chung, đòi hỏi chống tham nhũng, lãng phí ở đơn vị khác, địa phương khác mà không quan tâm làm tốt, cụ thể, thiết thực ở ngay đơn vị, địa phương mình. 

Thứ hai, các cơ quan nhà nước phải khẩn trương rà soát để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống luật pháp, cơ chế, chính sách trong các lĩnh vực quản lý kinh tế - xã hội, đặc biệt ở những lĩnh vực thường hay xảy ra các vụ tham nhũng, lãng phí như quản lý đầu tư, xây dựng cơ bản, quản lý và sử dụng đất đai, quản lý các doanh nghiệp nhà nước, thu, chi, sử dụng ngân sách nhà nước... Cần phải triệt để xóa bỏ cơ chế xin - cho, tiến tới xóa bỏ cơ chế bộ chủ quản; phải phân tách rạch ròi chức năng quản lý nhà nước của các bộ với chức năng quản lý sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp... Cần phải thực hiện mạnh mẽ hơn, nhanh hơn, có kết quả hơn cải cách hành chính, xóa bỏ những thủ tục hành chính phiền hà, bất hợp lý; đẩy mạnh phân cấp; xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, từng vị trí cán bộ, công chức; đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng, lãng phí ở cơ quan, đơn vị mình, của cán bộ bên dưới mình trực tiếp phụ trách... 

Các cơ quan, đơn vị, các tổ chức đảng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cũng cần phải rà soát, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ và nhất là rà soát, bổ sung và hoàn thiện hệ thống quy chế làm việc, các quy định về mối quan hệ công tác trong nội bộ cơ quan và với các cơ quan khác; đẩy mạnh cải cách hành chính trong Đảng, trong Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể. Tất cả những biện pháp này là để hạn chế đến mức thấp nhất những kẽ hở của luật pháp, cơ chế, chính sách của Nhà nước, các quy định, quy chế trong Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, không để kẻ xấu lợi dụng. Nâng cao trách nhiệm, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong Đảng, trong cơ quan nhà nước và toàn xã hội. 

Thứ ba, tăng cường và nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm minh các hành vi tham nhũng, lãng phí. 

Các cơ quan thanh tra của Nhà nước, các cấp ủy, ủy ban kiểm tra đảng các cấp, các ngành, các đơn vị phải có kế hoạch tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất về tình hình thực hiện nghị quyết, chỉ thị của Đảng, luật pháp, chính sách của Nhà nước; thanh tra, kiểm tra khi có đơn, thư tố cáo, khi có dấu hiệu vi phạm. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể có kế hoạch thực hiện tốt chức năng giám sát đảng viên, cán bộ, công chức, các cơ quan nhà nước. Phát huy vai trò giám sát của quần chúng trong cơ quan, đơn vị, giám sát của nhân dân nơi cư trú và vai trò giám sát của báo chí đối với các cơ quan, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức để nhắc nhở, ngăn ngừa và phát hiện kịp thời mọi hành vi tham nhũng, lãng phí. 

Đối với những hành vi tham nhũng, lãng phí đã phát hiện đều phải được xét xử nghiêm minh theo kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, đúng người, đúng tội, dù đó là ai, giữ chức vụ gì, không có vùng cấm, không để ai bị oan sai, nhưng cũng không được để lọt tội. Cùng với xử lý kỷ luật Đảng, xét xử theo pháp luật của Nhà nước, phải kiên quyết thu hồi tài sản đã bị tham nhũng. Việc xử lý các hành vi tham nhũng, lãng phí phải có sức răn đe mạnh mẽ đối với những kẻ có ý định vi phạm. 

Thứ tư, trước mắt cần nhanh chóng kiện toàn về tổ chức bộ máy, về cán bộ, chức năng, nhiệm vụ của Ban Chỉ đạo về phòng, chống tham nhũng ở trung ương và địa phương. Thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí và Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, Đảng, Nhà nước đã quyết định thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở Trung ương; trong thời gian tới cần sớm thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở các tỉnh, thành phố, và sớm đi vào hoạt động, giúp cấp ủy, chính quyền địa phương thúc đẩy mạnh mẽ nhiệm vụ này. 

Các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử cần phải tập trung làm rõ, kết thúc điều tra để đưa ra xét xử những vụ tham nhũng, lãng phí lớn đã được phát hiện. Nhân dân đang trông đợi về sự xét xử nghiêm minh của Đảng và Nhà nước đối với những vụ, việc này. Cũng như trên các lĩnh vực khác, trên mặt trận đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, chúng ta phải "nói đi đôi với làm", không được "nói mà không làm", "nói nhiều, làm ít", làm mất lòng tin của nhân dân. 

Với quyết tâm chính trị cao của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, với việc kiên trì thực hiện đồng bộ các biện pháp vừa xây, vừa chống, vừa phát huy dân chủ, vừa tăng cường kỷ luật, kỷ cương, vừa đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, vừa bằng các biện pháp hành chính, kinh tế và pháp luật, nhất định chúng ta sẽ ngăn chặn và đẩy lùi được tệ tham nhũng, lãng phí như mục tiêu Đảng, Nhà nước ta đã đề ra, đáp ứng yêu cầu bức xúc của nhân dân.