Chủ đề của Ðại hội Ðại biểu toàn quốc lần thứ X của Ðảng đã chỉ rõ nhiệm vụ trọng tâm của cách mạng Việt Nam trong thời kỳ mới là: "Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Ðảng, phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển". Vấn đề nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Ðảng được đặt lên hàng đầu. 

Sự lựa chọn này xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn đất nước, của cách mạng trong giai đoạn mới, của công tác xây dựng Ðảng. 

Những năm qua, Ðảng ta luôn vững vàng trước mọi thử thách, vừa kiên định những vấn đề có tính nguyên tắc, vừa đổi mới, sáng tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Công tác xây dựng Ðảng được xác định là nhiệm vụ then chốt, được tích cực xây dựng, chỉnh đốn trên cả ba mặt chính trị, tư tưởng, tổ chức và đã đạt được một số kết quả. 

Báo cáo chính trị trình Ðại hội X khẳng định: "Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, công tác tổ chức và cán bộ, xây dựng tổ chức cơ sở đảng gắn với xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở, phát triển Ðảng, công tác kiểm tra có những chuyển biến mới. Ða số cán bộ, đảng viên phát huy vai trò tiên phong, năng động, sáng tạo, giữ gìn phẩm chất đạo đức, v.v." 

Tuy nhiên, Ðại hội X cũng nghiêm túc chỉ ra rằng, công tác xây dựng Ðảng còn nhiều bất cập, các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Ðảng chưa được thực hiện đầy đủ; năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Ðảng còn nhiều mặt chưa đáp ứng yêu cầu của tình hình mới; bộ máy tổ chức của hệ thống chính trị còn cồng kềnh, chồng chéo, trách nhiệm không rõ, hiệu lực, hiệu quả thấp; nhiều khuyết điểm, yếu kém trong công tác cán bộ chậm khắc phục. Ðiều đáng lo ngại là sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận cán bộ, công chức diễn ra nghiêm trọng, làm thất thoát lớn tài sản của Nhà nước và nhân dân, làm hư hỏng cán bộ, làm giảm sút lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Không ít tổ chức cơ sở đảng yếu kém, vừa không đủ sức giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh từ cơ sở, vừa buông lỏng lãnh đạo, giáo dục, quản lý cán bộ, đảng viên, thậm chí có nơi bị tê liệt, mất sức chiến đấu. Một số vụ án lớn vừa qua gây bất bình trong xã hội đều có khuyết điểm của chi bộ, đảng ủy cơ sở, ban cán sự đảng, cơ quan tham mưu về tổ chức cán bộ và người đứng đầu tổ chức, đơn vị trong công tác đánh giá, sử dụng và quản lý cán bộ. 

Những khuyết điểm, yếu kém trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Ðảng có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chính. Một mặt, tư duy của Ðảng trên một số lĩnh vực trong đó có lĩnh vực xây dựng Ðảng trong điều kiện mới chậm được đổi mới; mặt khác, việc tổ chức thực hiện các nghị quyết, chủ trương về xây dựng Ðảng chưa nghiêm, thiếu các biện pháp cụ thể, khả thi, tính chiến đấu chưa cao; tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, "dĩ hòa vi quý" còn khá phổ biến. Ngoài ra, có một nguyên nhân quan trọng nữa là, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ cấp cao thiếu ý thức tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức và năng lực. 

Những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử qua 20 năm đổi mới là kết quả tổng hợp của sự nỗ lực phấn đấu không mệt mỏi, đầy sáng tạo của toàn Ðảng, toàn dân, toàn quân ta, nhưng nhân tố hàng đầu có tính quyết định là năng lực lãnh đạo của Ðảng ta. 

Bước vào giai đoạn mới, bên cạnh thời cơ, chúng ta phải đương đầu với những thách thức hết sức gay gắt liên quan đến sự tồn vong của Ðảng và của chế độ. Trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bên cạnh những tác động tích cực, chúng ta chưa lường hết tác động tiêu cực đến mọi mặt của đời sống xã hội, đến công tác xây dựng Ðảng, nhất là tác động đến đội ngũ cán bộ, đảng viên, không loại trừ bất kỳ ai, ở bất kỳ lĩnh vực công tác nào. Sự tác động này ngày càng dữ đội, gây ra nhiều hậu quả xấu. Trong bối cảnh đó, công tác xây dựng Ðảng, đổi mới, chỉnh đốn Ðảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Ðảng càng có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta. Muốn vậy, Ðảng phải tiếp tục đổi mới tư duy, nâng cao tầm trí tuệ, thực hiện đồng bộ các giải pháp, nhất là những giải pháp mang tính đột phá, đem lại hiệu quả cao mà Báo cáo Chính trị tại Ðại hội X của Ðảng đã nêu: Tăng cường xây dựng Ðảng về chính trị, hoàn thiện đường lối đổi mới và nâng cao năng lực tổ chức thực hiện; tăng cường công tác tư tưởng; rèn luyện phẩm chất, đạo đức cách mạng; đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí; đổi mới, kiện toàn tổ chức, bộ máy của Ðảng và của hệ thống chính trị; tiếp tục đổi mới công tác cán bộ, công tác bảo vệ chính trị nội bộ; xây dựng và củng cố tổ chức cơ sở đảng; nâng cao chất lượng đảng viên; đổi mới và tăng cường công tác kiểm tra, giám xát; xây dựng và tăng cường mối quan hệ gắn bó giữa Ðảng với nhân dân; đổi mới và hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Ðảng. Bài viết này chỉ tập trung góp phần làm rõ và nhấn mạnh một số điểm sau: 

Nâng cao năng lực cầm quyền của Ðảng 

Ðiều lệ Ðảng đã khẳng định: "Ðảng Cộng sản Việt Nam là đảng cầm quyền, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân; dựa vào nhân dân để xây dựng Ðảng; đoàn kết và lãnh đạo nhân dân tiến hành sự nghiệp cách mạng"(2). 

Là đảng cầm quyền, Ðảng ta có trách nhiệm lãnh đạo tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong tình hình mới, cần có phương thức thích hợp để nâng cao chất lượng và hiệu quả lãnh đạo của Ðảng, phát huy mạnh mẽ vai trò, hiệu lực của Nhà nước và các đoàn thể nhân dân, xây dựng một hệ thống chính trị hoạt động năng động, có hiệu lực và hiệu quả. 

Nhiệm vụ đặt ra là, phải xây dựng Ðảng ngang tầm nhiệm vụ chính trị của một đảng cầm quyền lãnh đạo nhân dân tiến hành cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa. Ðảng cần có tổ chức tham mưu chuyên trách có chất lượng cao và tinh gọn, đồng thời phát huy vai trò của các tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên, nhất là các cấp ủy viên và cán bộ chủ chốt hoạt động trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể. Tổ chức đảng và đảng viên trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể vừa là hạt nhân lãnh đạo chính trị các tổ chức đó, vừa làm tham mưu cho Ðảng về chủ trương, chính sách đối với những lĩnh vực có liên quan. Lãnh đạo xây dựng bộ máy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân thật sự là trụ cột bền vững của hệ thống chính trị nước ta. 

Nâng cao năng lực hoạch định đường lối, chính sách và năng lực tổ chức thực hiện 

Ðường lối chính trị của Ðảng là một trong những nhân tố hàng đầu quyết định vai trò lãnh đạo của Ðảng. Ðường lối đúng đắn, phù hợp với từng thời kỳ lịch sử thì cách mạng sẽ thành công. Trong những năm qua, Ðảng có bước phát triển về tư duy, đã đề ra và lãnh đạo thực hiện đường lối đổi mới, xác định phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Ðảng là nhiệm vụ then chốt, phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội. Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã cụ thể hóa và phát triển Cương lĩnh, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, thể hiện tập trung ở các nghị quyết Ðại hội Ðảng. 

Toàn Ðảng có sự thống nhất cao trong nhận thức và hành động đối với các chủ trương lớn như: phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; hội nhập kinh tế quốc tế; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhiều chủ trương, chính sách đã đi vào cuộc sống và phát huy tác dụng. Ðảng và Nhà nước tích lũy thêm được nhiều kinh nghiệm lãnh đạo và quản lý đất nước trong điều kiện mới. 

Bài học từ thực tiễn cho thấy, trong quá trình hoạch định đường lối, chính sách, phải kiên trì và quán triệt sâu sắc quan điểm chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định lập trường giai cấp công nhân; vừa xuất phát từ tình hình cụ thể của đất nước, vừa chọn lọc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. 

Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tổ chức để nhân dân tham gia xây dựng đường lối, chủ trương, quyết sách quan trọng của Ðảng; làm cho đường lối, chính sách thật sự trở thành sản phẩm trí tuệ của toàn Ðảng, toàn dân và đáp ứng kịp thời sự vận động của thực tiễn, bảo đảm hợp quy luật, hợp lòng dân. 

Thường xuyên kiểm tra, giám sát, bám sát thực tiễn, kịp thời phát hiện, ủng hộ và nhân rộng những nhân tố tiên tiến. Qua đó, góp phần làm sáng tỏ những vấn đề mới để tiếp tục bổ sung, hoàn thiện và phát triển đường lối. 

Vừa kiên định về nguyên tắc, chiến lược, vừa linh hoạt, sáng tạo về sách lược, phương pháp. Tiếp tục đổi mới tư duy, tăng cường tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận làm cơ sở cho việc hoạch định đường lối, chính sách; nhất là đối với vấn đề mới và phức tạp, cần làm thí điểm, tổng kết để khái quát thành lý luận rồi mới đề ra đường lối, chủ trương. Kịp thời làm sáng tỏ hơn những vấn đề lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; về Ðảng cầm quyền và công tác xây dựng Ðảng; về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; về tổ chức và hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể nhân dân; được thực hiện và bảo đảm bằng cơ chế "Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ". 

Nâng cao năng lực chỉ đạo, tổ chức thực hiện để sớm đưa các đường lối, chủ trương của Ðảng vào cuộc sống. Cụ thể hóa, thể chế hóa và tổ chức thực hiện Cương lĩnh, đường lối chính trị, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc, gắn kết chặt chẽ và đồng bộ các nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Ðảng là then chốt và phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội. Cụ thể hóa nguyên tắc tập trung dân chủ và các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Ðảng. Hoàn thiện quy chế, quy trình bảo đảm mở rộng và phát huy dân chủ trong Ðảng và trong nhân dân, không ngừng hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân. Sắp xếp lại bộ máy tổ chức của Ðảng ở Trung ương và các địa phương, gắn với kiện toàn tổ chức, tinh giản biên chế của cơ quan nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể nhân dân theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Trong nhiệm kỳ Ðại hội X của Ðảng, tập trung làm có hiệu quả ở cấp vĩ mô. 

Cải tiến lề lối làm việc, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, tham mưu, kiểm tra và triển khai thực hiện của các cơ quan tham mưu của Ðảng ở các cấp. Tiếp tục kiện toàn tổ chức, đổi mới phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội. Kiện toàn cơ cấu tổ chức của Chính phủ phù hợp yêu cầu của thời kỳ mới, bao quát được nhiệm vụ quản lý toàn xã hội, bảo đảm tinh gọn và nâng cao hiệu lực, hiệu quả. Xây dựng nền hành chính nhà nước dân chủ, trong sạch, vững mạnh, từng bước hiện đại. Ðẩy mạnh cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, quyền con người. Nâng cao chất lượng hoạt động của hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân các cấp. Sắp xếp tổ chức bộ máy Mặt trận và các đoàn thể nhân dân theo hướng tinh gọn ở cấp Trung ương, tỉnh, huyện. Ðổi mới nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể nhân dân, khắc phục tình trạng hành chính hóa, xa dân, hình thức. 

Theo báo Nhân dân, ngày 7/9/2006