Lê Quang Thiệu

THI ĐUA CẢI THIỆN ĐỜI SỐNG, GÂY HẠNH PHÚC CHO DÂN 

Con người sinh ra đều có quyền sống. Đời sống của con người gồm đời sống vật chất và đời sống tinh thần. 

Đời sống vật chất cho con người như nhu cầu về ǎn, uống, mặc, nhà ở, đồ dùng, phương tiện đi lại, v.v.. Đời sống tinh thần như ngôn ngữ giao tiếp, học tập, vǎn học nghệ thuật, giải trí vui chơi, v.v.. 

Xã hội càng phát triển thì nhu cầu về đời sống vật chất và tinh thần ngày càng đòi hỏi cao hơn. 

Để đạt được mong muốn đó, con người phải ra sức lao động sản xuất, và phải anh dũng chiến đấu chống kẻ áp bức, bóc lột, chống giặc ngoại xâm, xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, ngày càng tiến bộ vǎn minh. 

Đó là tâm lý nguyện vọng, là lẽ sống của con người ở mọi xã hội, mọi dân tộc trên trái đất. Đó cũng chính là động lực phát triển của cuộc sống, là quy luật tiến hoá của loài người. 

Nhận thức một cách sâu sắc quy luật và động lực đó của con người, Bác Hồ đã vận dụng sáng tạo vào thực tiễn nước ta, lãnh đạo nhân dân ta đứng lên đấu tranh làm Cách mạng tháng Tám thành công, giành độc lập tự do, giải phóng nhân dân khỏi ách thống trị áp bức bóc lột của đế quốc thực dân, xây dựng cuộc sống mới của mình ngày một tốt hơn để thoát khỏi nghèo đói, dốt nát. 

Trong cuộc đấu tranh cách mạng, Bác lãnh đạo nhân dân ta, trước hết đấu tranh giải phóng dân tộc, giành lấy chính quyền về tay nhân dân, vì lẽ có độc lập, tự do thì nhân dân ta mới có điều kiện xây dựng đời sống vật chất và tinh thần tốt đẹp, ngày càng ấm no hạnh phúc. 

Vừa giành được chính quyền thì thực dân Pháp quay trở lại xâm lược đất nước, buộc nhân dân ta phải đứng lên cầm súng chiến đấu. 

Tiến hành cuộc kháng chiến trong hoàn cảnh vô cùng khó khǎn, Bác Hồ kêu gọi nhân dân ta thi đua yêu nước, đề ra mục đích của phong trào thi đua là: 

"Diệt giặc đói khổ, 

Diệt giặc dốt nát, 

Diệt giặc ngoại xâm 

...... 

Để gây 

Hạnh phúc cho dân...". 

Bác đặt thi đua diệt giặc đói khổ, thi đua diệt giặc dốt nát lên trước vì lẽ nhân dân, bộ đội có ǎn, có mặc khỏi đói rét thì mới có đủ sức đánh giặc, thắng giặc. Và nhân dân, bộ đội có biết chữ, có kiến thức thì mới có trình độ, khả nǎng thi đua lao động sản xuất, chiến đấu giỏi. Suy đến cùng về các mặt thì bảo đảm và cải thiện nâng cao đời sống của nhân dân là mục đích cao nhất của cách mạng, cho nên thi đua cải thiện đời sống là mục đích, động lực, đồng thời là điều kiện để đẩy mạnh kháng chiến, đẩy mạnh cách mạng nước ta. 

Sau khi giành được chính quyền, tháng 10-1945, trong thư gửi Uỷ ban nhân dân các kỳ, tỉnh, huyện và làng, Bác viết "... Ngày nay, chúng ta đã xây dựng nên nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Nhưng nếu nước độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì. Chính phủ ta đã hứa với dân sẽ gắng sức làm cho ai nấy đều có phần hạnh phúc. Trong việc kiến thiết nước nhà, sửa sang mọi việc, phải làm dần dần, không thể một tháng, một nǎm mà làm được hết. Song ngay từ bước đầu, chúng ta phải theo đúng phương châm". 

Bước vào cuộc kháng chiến toàn quốc, Bác vừa động viên nhân dân và bộ đội hǎng hái chiến đấu giết giặc, vừa động viên ra sức phát triển sản xuất lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng để đáp ứng nhu cầu đời sống. Khi kêu gọi, phát động phong trào thi đua yêu nước, Bác nêu cao tầm quan trọng của việc bảo đảm đời sống vật chất và phát triển học tập của nhân dân theo nguyên tắc phù hợp với thực tế, phù hợp với hoàn cảnh kháng chiến, với khả nǎng và trình độ phát triển sản xuất, phát triển kinh tế của đất nước. Đó là cả một quá trình phấn đấu lâu dài, như Bác nói, không thể một tháng, một nǎm mà thực hiện được, phải thực hiện từng bước. Do đó, đời sống của nhân dân chỉ có thể từng bước giảm bớt khó khǎn, cải thiện và nâng cao dần. 

Một số nước ở Đông Nam á trong hoàn cảnh kinh tế thấp kém như nước ta, nhưng do không bị chiến tranh lâu dài tàn phá nặng nề đã có điều kiện nhanh chóng cải thiện, nâng cao mức sống của nhân dân. 

Song song với việc đẩy mạnh sản xuất, Bác nhấn mạnh vấn đề tiết kiệm, coi đó là phương châm, điều kiện để cải thiện đời sống. Bác nói: Phải làm cho mọi công nhân viên chức hiểu thật rõ ràng sản xuất và tiết kiệm cũng như dòng nước, cải thiện đời sống cũng như chiếc thuyền, nước càng sâu thì thuyền càng cao. Muốn cải thiện không ngừng thì phải không ngừng tǎng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm. 

Đó là quy luật của phát triển sản xuất, là quy luật của sự phát triển phong trào thi đua cần theo đúng, và Bác đã làm đúng như vậy trong suốt quá trình lãnh đạo tổ chức vận động thi đua yêu nước. 

Bác rất coi trọng việc cải thiện đời sống, lấy lợi ích vật chất để đẩy mạnh kháng chiến, đẩy mạnh thi đua nhưng không đơn thuần chỉ có lợi ích vật chất, mà kết hợp lợi ích vật chất với quyền lợi tinh thần, danh dự trong cuộc sống, lấy đó làm động lực. Trong những hoàn cảnh đặc biệt, trong thời gian nhất định, Bác lấy tinh thần làm động lực chủ yếu. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng Lao động Việt Nam, tháng 2-1951, Bác nói: 

"Kháng chiến trường kỳ, thì quân đội phải đủ súng đạn, quân và dân phải đủ ǎn, đủ mặc. Nước ta nghèo, kỹ thuật ta kém, những thành phố có chút công nghiệp đều bị giặc chiếm. Chúng ta phải dùng tinh thần hǎng hái của toàn dân để giải quyết sự thiếu kém vật chất. Đảng và Chính phủ nêu ra khẩu hiệu thi đua yêu nước. Thi đua mọi mặt, nhưng nhằm ba điểm chính: diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm ... Công nhân ta đã thi đua chế tạo vũ khí cho bộ đội. Bộ đội ta đã hǎng hái luyện quân lập công và đã có kết quả tốt. Những cuộc thắng trận vừa qua đã chứng tỏ điều đó. Nhân dân ta hǎng hái thi đua và đã có kết quả khá: kinh tế nước ta lạc hậu, ta kháng chiến đã bốn, nǎm nǎm trường, nhưng vẫn chịu đựng được, không đến nỗi quá đói rách; đó là một chứng cớ. Đại đa số đồng bào thoát nạn mù chữ; đó là một kết quả vẻ vang mà thế giới đều khen ngợi". 

Lấy tinh thần hǎng hái để giải quyết sự thiếu kém vật chất, nhưng Bác không bao giờ coi nhẹ việc cải thiện đời sống, việc tǎng cường lực lượng vật chất. Bác dùng nhiều cách và cố gắng tận dụng mọi điều kiện có thể có để từng bước cải thiện đời sống, từng bước tǎng cường lực lượng vật chất. 

Bác đề cao trách nhiệm của các cấp đảng, chính quyền và các đoàn thể, cán bộ lãnh đạo đối với việc cải thiện đời sống của nhân dân, bộ đội trong phong trào thi đua ở mọi nơi, trong mọi hoàn cảnh. Trong Lời kêu gọi phát động phong trào sản xuất và tiết kiệm nǎm 1951, Bác đề ra: "Thực hiện kế hoạch sản xuất và tiết kiệm là bồi dưỡng và tích trữ lực lượng dồi dào để kháng chiến lâu dài, chuẩn bị đầy đủ để chuyển sang tổng phản công, để đưa kháng chiến đến hoàn toàn thắng lợi. Cho nên, ở vùng tự do, thực hiện kế hoạch sản xuất và tiết kiệm là công tác trung tâm của nhân dân, của Chính phủ và của đoàn thể, ở vùng du kích và cǎn cứ du kích, đó là một công tác quan trọng". 

Để cải thiện đời sống, Bác vừa động viên thi đua tǎng nǎng suất lao động, phát triển sản xuất, vừa động viên thi đua tiết kiệm. Sản xuất còn kém, thu nhập thấp mà không tiết kiệm, ǎn mặc chi tiêu lãng phí thì chỉ túng thiếu, do đó không thể cải thiện đời sống được. Trong hoàn cảnh kháng chiến, ban đầu xây dựng đất nước, có nhiều thiếu thốn khó khǎn, nhờ thi đua tiết kiệm mà nhân dân, bộ đội vẫn bảo đảm được đời sống. 

Trong việc cải thiện đời sống của nhân dân, Bác chỉ ra là phải có sự công bằng. Không thể san bằng sự hưởng thụ mà bất kể sự đóng góp khác nhau nào trong lao động sản xuất. Bác nói: "Phân phối phải theo mức lao động. Lao động nhiều thì được phân phối nhiều, lao động ít thì được phân phối ít. Lao động khó thì được phân phối nhiều, lao động dễ thì được phân phối ít. Không nên có tình trạng người giỏi, người kém, việc dễ cùng công điểm như nhau. Đó là chủ nghĩa bình quân. Phải tránh chủ nghĩa bình quân". 

Bác chỉ ra cần phải thực hiện việc thưởng và phạt trong sử dụng lao động: "Ban quản trị cần sử dụng hợp lý sức lao động trong hợp tác xã. Phải thực hiện ba khoán, một thưởng. Nếu ai thực hiện vượt mức quy định thì được thưởng. Có thế mới khuyến khích mọi người cố gắng hơn nữa. Thưởng phạt phải công bằng". 

Sau hoà bình, khi kinh tế có bước phát triển mới, Bác chú ý khuyến khích thi đua bằng lợi ích vật chất dưới nhiều hình thức và theo khả nǎng tài chính có thể có. Bác nhắc nhở các cơ quan nhà nước nghiên cứu để Nhà nước ban hành các chính sách chế độ khen thưởng danh hiệu thi đua, thưởng sáng kiến, sáng chế phát minh, các chính sách chế độ phúc lợi tập thể, việc chǎm sóc đời sống và học tập của các anh hùng, chiến sĩ thi đua. Về mục đích phát triển kinh tế và vǎn hoá, Bác nói: "Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì phải phát triển kinh tế và vǎn hoá ... Nhưng phát triển để làm gì ? Phát triển kinh tế và vǎn hoá để nâng cao đời sống vật chất và vǎn hoá của nhân dân ta". 

Đi thǎm các đơn vị cơ sở, từ đơn vị bộ đội đến xí nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp, bệnh viện, trường học, Bác quan tâm hỏi han đời sống, sức khoẻ của chiến sĩ, xã viên, công nhân, nhân viên, cán bộ, cho nhiều ý kiến cụ thể về việc tổ chức bảo đảm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần, học tập, phòng tránh máy bay địch đánh phá. Đến thǎm các đơn vị, Bác thường đến nhà bếp, nhà ǎn, nhà trẻ, xem xét tỉ mỉ tình hình nấu nướng ǎn uống, vệ sinh. 

Bác đến thǎm cả lớp học nghiệp vụ nấu ǎn đầu tiên toàn miền Bắc vào tháng 2-1961, động viên anh chị em cấp dưỡng nhận rõ tầm quan trọng của công việc nấu ǎn, yêu nghề của mình, hǎng hái thi đua cải tiến kỹ thuật, làm cho cơm lành canh ngọt, vệ sinh, kịp thời phục vụ với thái độ tốt. Người nấu bếp thi đua có thành tích xuất sắc cũng được tặng danh hiệu anh hùng, rất vẻ vang. 

Trong khi nền kinh tế của đất nước chưa phát triển, chưa có nhiều điều kiện để cải thiện đời sống vật chất, Bác khuyến khích thi đua bằng việc biểu dương, động viên lòng yêu nước, độc lập tự do, đề cao giá trị tinh thần, danh dự. 

Lời kêu gọi của Bác: "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" có sức động viên vô cùng mạnh mẽ, là tiếng gọi thiêng liêng thấm sâu vào tâm hồn, trái tim của nhân dân ta. Một dân tộc vốn có truyền thống yêu nước nồng nàn, yêu chuộng độc lập tự do, quý trọng danh dự từ ngàn nǎm, dám hy sinh, chiến đấu, lao động thì dân tộc đó sẽ đánh thắng giặc xâm lược, thoát khỏi áp bức, nô lệ. Bước vào thời kỳ hoà bình kiến thiết, Bác kêu gọi hǎng hái đẩy mạnh cao trào thi đua yêu nước giành thắng lợi trong công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống mới. Bác làm nhiều việc cụ thể như kêu gọi phát động phong trào thi đua yêu nước, khen ngợi, biểu dương, cổ vũ thành tích thi đua chung của đơn vị, của ngành và của chiến sĩ thi đua, anh hùng, tặng huy hiệu, bằng khen, huân chương. Bác viết báo nêu gương người tốt, việc tốt, v.v., làm nức lòng những người có thành tích thi đua, động viên toàn quân, toàn dân luôn luôn bền bỉ hǎng hái thi đua, có những cố gắng mới đạt thành tích trong lao động sản xuất, công tác để cải thiện nâng cao đời sống. 

Suốt đời, Bác chǎm lo đời sống của nhân dân, làm mọi công việc để nhân dân khỏi nghèo khổ, cải thiện nâng cao đời sống. Trước khi qua đời, trong Di chúc để lại, Bác vẫn cǎn dặn: "Nhân dân lao động ta ở miền xuôi cũng như ở miền núi, đã bao đời chịu đựng gian khổ, bị chế độ phong kiến và thực dân áp bức bóc lột, lại kinh qua nhiều nǎm chiến tranh... Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và vǎn hoá, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân ...". 

NXB. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994