Dương Quốc Anh

Chúng ta đều biết, Bác Hồ xuất thân trong một gia đình khoa bảng, ngay từ nhỏ đã được học chữ Hán một cách cơ bản. Trình độ Hán ngữ của Bác chắc chắn đã được bổ sung và nâng cao khi Người quen biết một số nhà hoạt động cách mạng Trung Quốc ở Paris (1917 - 1923) như Chu Ân Lai, Lý Phú Xuân ... (trong đó có cả nhà thơ Trung Quốc Tiêu Tam mà Bác là người giới thiệu vào Đảng Cộng sản Pháp) cũng như trong những lần Người hoạt động và bị bọn Quốc dân đảng giam giữ ở Trung Quốc: lần thứ nhất từ nǎm 1924 - 1927 ở Quảng Châu (tôi dự đoán Bác đã nói được tiếng Trung Quốc trong thời gian ở Pháp - vì khi ở Quảng Châu, danh nghĩa công khai của Bác là phiên dịch cho cố vấn người Liên Xô, Bôrôđin với Đảng Cộng sản Trung Quốc). Lần thứ hai từ nǎm 1938 đến đầu nǎm 1941, người từ Liên Xô qua Trung Quốc trở về nước. Lần thứ ba từ tháng 8 -1942 đến tháng 9-1943, Bác bị bọn phản động Quốc dân đảng giam giữ tại Quảng Tây. 

Sự tinh thông Hán ngữ của Bác thể hiện ở những bài thơ Bác làm bằng chữ Hán mà chúng ta đều biết qua tập "Ngục trung nhật ký" và những bài khác. Những bài thơ làm theo thể Đường luật của Bác hay đến mức mà Quách Mạt Nhược : nhà vǎn hóa lớn của Trung Quốc phải thốt lên, nếu để lẫn với thơ Đường khó phân biệt được. Đấy là trình độ viết. Còn trình độ nghe và nói của Bác ra sao. Ta hãy nghe người Trung Quốc đánh giá: "Hồ Chí Minh hoạt động cách mạng lâu dài ở Trung Quốc, rất tinh thông Hán ngữ. Khi xem vở kịch "Truy Ngư", không cần phiên dịch cũng hiểu được tám, chín phần nếu như không muốn nói là tất cả (đó là một trình độ rất cao). hồ Chí Minh hiểu rõ vǎn hóa Trung Quốc, ngày 1/8/1959 đến thǎm bảo tàng Lư Sơn khi vào phòng chỉ thấy trên một chiếc bàn lớn đã để sẵn giấy Tuyên, nghiên mực và mấy chiếc bút lông to nhỏ khác nhau, vừa nhìn hồ Chí Minh đã biết ngay dụng ý của chủ nhân là muốn mình đề chữ. Vì vậy sau khi bí thư đảng ủy cục quản lý Lư Sơn đề nghị, Người đã đi đến trước bàn hỏi các đồng chí Trung Quốc dùng ngón tay viết có được không? Bí thư đảng ủy trả lời: xin tùy Hồ Chủ tịch! 

Thế là Hồ Chí Minh nghiêng người về phía trước nhúng ngón tay vào nghiên mực viết ba chữ hán rất có lực "Lư Sơn hảo", (Lư Sơn đẹp).Viết xong, người rửa tay, dùng bút lông đề lạc khoản "tháng 8/1959, Hồ Chí Minh". Bức đề chữ này được treo ở phòng trưng bày của Bảo tàng Lư Sơn. 

Do sống, hoạt động cách mạng ở Trung Quốc rất nhiều nǎm, trong đó có hơn một nǎm bị giam hãm ở Quảng Tây, Bác nắm được tính cách của những tướng lĩnh cầm đầu quân đội Tưởng vào Việt Nam giải giáp quân đội Nhật (gồm quân Vân Nam, quân Quảng Tây, quân Trung ương). Người nói: quân nào thì dân mình cũng khổ. Nó vào đông là có ý đồ rõ ràng. Nó sẽ sách nhiễu đủ điều, đòi ǎn, đòi của, gây rối về chính trị ... "Tiêu Vǎn đến Hà Nội ngày 11/9/1945 tuyên bố hồ chí Minh có 10 đại tội. Bác đã chủ động đến thǎm hỏi, mời cơm, tặng vợ hắn đồ trang sức và tạo điều kiên cho mụ ta buôn gạo và một số hàng hóa khác sang Hồng Kông ...Với Lư Hán, Hà ứng Khâm, Bác cũng có đối sách thích hợp, do vậy đã đạt được hòa hoãn với Tàu Tưởng. chặn đứng âm mưu chúng muốn lật đổ chính phủ lâm thời của ta, làm cho bọn "Việt Quốc", "Việt Cách" hoang mang. 

Người còn chú ý đến những viên quan nhỏ, phó quan chức vụ thấp nhưng có quyền hành, thế lực. Có tên nhờ vợ đẹp, lịch thiệp, tiêm thuốc phiện khéo, các tướng lĩnh thường lui tới nhà, nên trong nhiều việc có thể trở thành người môi giới đắc lực giúp ta giải quyết ổn thỏa một số vụ va cham giữa ta và quân Tưởng. 

... Tháng 8/1960, hồ Chí Minh đến Trung Quốc, lúc này bất đồng Trung - Xô đã công khai bộc lộ, Mao Trạch Đông sau khi trình bày với hồ Chí Minh những nguyên nhân gây nên bất đồng đã biểu thị sẽ dùng phương thức "đoàn kết - phê bình - đoàn kết" để đối xử với Liên Xô. Hồ Chí Minh đồng ý nguyên tắc đó nhưng cho rằng "phương pháp" mà các đồng chí Trung Quốc sử dụng dường như không hiểu lắm tính cách cá nhân đồng chí phương Tây cho nên hiệu quả không tốt. 

- Nói rất đúng, chúng tôi cũng phải chú ý phương thức phê bình. Mao Trạch Đông nói. 

Để trình bày rõ hơn nữa quan điểm của mình. Hồ Chí Minh đã thuận tay cầm lấy bao thuốc lá giơ lên trước mặt nói: Lấy việc mời người hút thuốc lá làm ví dụ, cầm cả bao thuốc mời người ta, người ta sẽ vui lòng nhận ngay; còn nếu quǎng điếu thuốc lá lên bàn nói "hút thuốc đi", sẽ có người không vừa ý". Vừa nói hồ Chí Minh vừa quǎng thuốc lá lên bàn, rồi nói tiếp: "Sự thực không hẳn như vậy, nhưng tập quán cá nhân có khác nhau. Người phương Tây nói chung không thích phương thức mời nhau. Nguyên tắc phê bình là đã biết thì nói, đã nói thì nói hết .Thế nhưng phương thức nói làm người ta không thích thì hiệu quả không tốt. (Trước đây người Trung Quốc có thói quen quǎng bừa điếu thuốc lên bàn mời khách hút). 

Mao Mạch Đông gật đầu, tán thành cách nói của hồ Chí Minh: "Phải dùng ngôn ngữ khoa học, giống như Mác, Ǎng ghen, Lê nin đã phê bình không thô bạo, phê bình phải chuẩn xác, rõ ràng, sinh động! 

- Phải thêm tình đồng chí - Hồ Chí Minh bổ sung. Còn có thể nêu nhiều dẫn chứng, cho thấy sự am hiểu sâu sắc vǎn hóa Trung Quốc của hồ Chí Minh, nhưng xin phép được tạm dừng bài viết nhỏ này ở đây.

Báo sức khoẻ và đời sống, ngày 7/3/2002